Hayat Nazer: «Αναστήθηκε» φτιάχνοντας γλυπτό από τα συντρίμμια της Βηρυτού
Μια νεαρή γυναίκα περπατά ανάμεσα στα συντρίμμια προσπαθώντας να αφουγκραστεί τον πόνο της ψυχής των συμπατριωτών της που πενθούν για τους αγαπημένους που έχασαν, εκείνη την ημέρα, στις 4 του περασμένου Αυγούστου, όταν το ρολόι σταμάτησε με τους δείκτες να δείχνουν 6:08.
Ήταν η στιγμή της έκρηξης στο λιμάνι της Βηρυτού, όπου άφησαν την τελευταία τους πνοή 190 άνθρωποι, τραυματίστηκαν πάνω από 6.000 και περισσότεροι από 300.000 κάτοικοι βρέθηκαν στο δρόμο.
Η Λιβανέζα, Hayat Nazer, περιφέρεται στις γειτονιές συλλέγοντας σπασμένα μέταλλα, θραύσματα από γυαλιά και χαμένα αντικείμενα ανθρώπων για να δημιουργήσει χρησιμοποιώντας τα, ένα γλυπτό παρηγοριάς και έμπνευσης για όλους. Μια «λαβωμένη γυναίκα, που βρίσκει τη δύναμη να αναγεννηθεί μέσα από τις στάχτες της» ενώνοντας όλους για την ανέγερση της «πιο όμορφης χώρας του κόσμου», όπως εκμυστηρεύεται αποκλειστικά στο lifesharing.gr, ανοίγοντας την καρδιά της και μιλώντας για την αλλαγή που θέλει να φέρει στον κόσμο μέσα από τη δύναμη της τέχνης της.
Και όση ώρα μιλάμε, ο χρόνος σταματά και από κάπου εκεί κοντά ακούγεται η φωνή της Fairuz μέσα από ένα παλιό ραδιόφωνο…
«Στη Βηρυτό…
Από την καρδιά μου στέλνω ειρήνη στη Βηρυτό
Και φιλιά προς τη θάλασσα και τις οικογένειες
Σε ένα βράχο που μοιάζει με το πρόσωπο ενός γέρου ψαρά
Είναι κρασί από τα πνεύματα των ανθρώπων της
Από τον ιδρώτα του, είναι ψωμί και γιασεμί
Πώς έγινε λοιπόν η γεύση του, η γεύση της φωτιάς και του καπνού;
Για τη Βηρυτό…
Μια δόξα της τέφρας για τη Βηρυτό
Του αίματος ενός παιδιού που κρατείται στην παλάμη του
Η πόλη μου έχει σβήσει το φανάρι της
Η πόλη μου έκλεισε την πόρτα της
Έγινε μόνη τη νύχτα
Μόνη με τη νύχτα…»
Συνέντευξη στη Βίκυ Καλοφωτιά
Αν δημιουργούσατε τώρα, οκτώ μήνες μετά την έκρηξη, ένα άλλο γλυπτό, ποια εικόνα θα είχε;
Θα ήταν ακριβώς το ίδιο, γιατί τίποτα δεν άλλαξε. Όταν αλλάξουν τα πράγματα, θα δημιουργήσω το ίδιο γλυπτό αλλά με διαφορετικό τρόπο. Η γυναίκα αυτή δεν θα έχει πια πληγές ή σπασμένα γυαλιά στο κορμί της. Τώρα, όμως τίποτα δεν έχει αλλάξει, οπότε πώς θα μπορούσα να κάνω διαφορετικά το οτιδήποτε; Τα πάντα είναι ακόμη σπασμένα και αιμορραγούν. Οι πολιτικοί είναι ακόμη οι ίδιοι και οι πολίτες είναι κουρασμένοι και δεν έχουμε χρήματα…
Ποια ήταν τα σχόλια που δεχθήκατε για τη «Λιβανέζα γυναίκα της Ελευθερίας» αφότου την δημιουργήσατε και ποιο άγγιξε περισσότερο την καρδιά σας;
Πραγματικά αυτά που με άγγιξαν περισσότερο, ήταν τα σχόλια που έλαβα από τους ανθρώπους που τραυματίστηκαν στην έκρηξη και από τους ανθρώπους που έχασαν σε αυτήν μέλη της οικογένειάς τους. Επικοινώνησαν μαζί μου και μου είπαν ότι τράβηξαν φωτογραφίες της και είδαν ότι αρκετοί από αυτούς έχουν την ίδια ουλή στο πρόσωπό τους, όπως κι εκείνη. Άλλοι μου έστειλαν μηνύματα και μου είπαν ότι πρέπει να την προστατέψω, γιατί αντιπροσωπεύει εκείνους και τον καθένα από εμάς εδώ στην πατρίδα μας.
Κάποιοι άλλοι μου είπαν «Δεν θα σου πούμε ότι είναι πανέμορφη, αλλά θα σου πούμε ότι αντιπροσωπεύει ακριβώς εκείνα που δεν μπορούμε να εκφράσουμε με λέξεις, αντιπροσωπεύει ακριβώς το πώς νιώθουμε μέσα μας». Και συμφωνώ απόλυτα με αυτό, γιατί η τέχνη δεν υπάρχει μόνο για να είναι πανέμορφη, υπάρχει για να φέρνει την αλλαγή, να σε κάνει να νιώθεις κάτι, να αγγίζει την καρδιά και αυτό είναι που με κάνει ευτυχισμένη. Το ότι αγγίζει τις καρδιές τους και αυτό είναι που έχει σημασία.
Έχετε βρει κάποιο επίσημο όνομα για εκείνη μέχρι σήμερα;
Ναι! Ζήτησα από τον κόσμο να της δώσει όνομα, συγκεκριμένα οργάνωσα μια ψηφοφορία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έπειτα ανακοίνωσε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ένας πολύ γνωστός τηλεοπτικός σταθμός εδώ, στο Λίβανο. Το όνομά της είναι «Hayat» (το οποίο είναι και το δικό μου όνομα, το οποίο σημαίνει «ζωή«) «Mindamar» («από τα συντρίμμια, την καταστροφή») – «Ζωή μέσα από την καταστροφή». Είναι φτιαγμένη από την καταστροφή και συγχρόνως δίνει ζωή, γιατί είναι γυναίκα.
Το μελλοντικό μου σχέδιο για εκείνη είναι να γίνει ένα τεράστιο και παντοτινό μνημείο που θα τοποθετηθεί στο λιμάνι, για να θυμίζει σε όλους μας και στις επόμενες γενιές, όχι μόνο όλα όσα περάσαμε και τις ψυχές που χάσαμε, αλλά επίσης για να μας θυμίζει κάθε μέρα να μην δίνουμε ποτέ την ψήφο μας υπέρ ανθρώπων που είναι εγκληματίες και διεφθαρμένοι κλέφτες, οι οποίοι καταστρέφουν τις ζωές μας.
Τι σημαίνει το να είσαι καλλιτέχνης θηλυκού γένους στο Λίβανο;
Και μόνο το να είσαι γυναίκα στον κόσμο δεν είναι εύκολο, αλλά το να είσαι γυναίκα και συγχρόνως και καλλιτέχνης στο Λίβανο είναι ακόμη πιο δύσκολο, ωστόσο αυτό δεν με σταμάτησε, αγνόησα κάθε πρόκληση και απλά δούλεψα και εξακολουθώ και το κάνω. Δεν με επηρέασε ιδιαίτερα το φύλο μου, παρ’όλο που δεν είναι καθόλου εύκολο. Δεν μπορώ να βγάλω τα προς το ζην στη χώρα μου και δεν μπορώ να συνεχίσω να κάνω δημόσια τέχνη, επειδή κοστίζει πολλά χρήματα. Χρειάζεται να μπορώ να κάνω εκθέσεις στο εξωτερικό, ίσως και στην Αθήνα, έτσι ώστε να πουλάω τα δημιουργήματά μου και να είμαι σε θέση να συνεχίσω να προσφέρω τέχνη στους ανθρώπους. Τα περισσότερα μουσεία και χώροι τέχνης εδώ στο Λίβανο καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της έκρηξης.
Αντιμετωπίζω, επίσης προκλήσεις σχετικά με την «Hayat Mindamar», γιατί δεν ξέρω πού να την αποθηκεύσω, αφότου αναγκάστηκα να την μετακινήσω από το λιμάνι προκειμένου να μην την καταστρέψουν υποστηρικτές της κυβέρνησης, όπως έκαναν στο παρελθόν και με ένα άλλο γλυπτό μου, τον «Φοίνικα». Τον είχα δημιουργήσει από σπασμένα μέταλλα από τις σκηνές διαδηλωτών που επίσης καταστράφηκαν από φιλοκυβερνητικούς κατά τη διάρκεια της Λιβανικής Επανάστασης το 2019. Είναι λυπηρό όταν βλέπεις την τέχνη σου να καταστρέφεται ή να καίγεται, όπως προσπάθησαν να κάνουν και με ένα ακόμη έργο μου, την «Καρδιά της Επανάστασης».
Τι θα λέγατε στα μελλοντικά παιδιά σας για την «Hayat Mindamar»;
Θα τους πω ότι κατά τη διάρκεια της δημιουργίας αυτού του γλυπτού, κατέρρευσα. Με έκανε να λυγίσω, αλλά από την άλλη πλευρά ήταν το μοναδικό πράγμα στον κόσμο, που με θεράπευσε. Όλοι μας λυγίζουμε κάποια στιγμή στη ζωή μας και αυτό είναι εντάξει, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι το να θυμάσαι πάντα να σηκώνεσαι ξανά! Αυτό το γλυπτό μου άλλαξε τη ζωή και σημαίνει τόσα πολλά για εμένα σε προσωπικό επίπεδο και όχι μόνο εξαιτίας της έκρηξης, αλλά επίσης και για τον τρόπο που με θεράπευσε. Ήρθα αντιμέτωπη με πανικό και άγχος και αυτή με θεράπευσε. Αυτός είναι ο λόγος που ανησυχώ τόσο πολύ γι’αυτήν και θέλω να την προστατεύσω, επειδή αντιπροσωπεύει, τόσο τη φήμη, όσο και την Ανάστασή μου.
Αν δεν ήσασταν καλλιτέχνης πώς αλλιώς θα εκφραζόσασταν ενάντια στην κοινωνική αδικία;
Αν η φωνή μου ήταν ωραία, θα ήμουν τραγουδίστρια, χορεύτρια ή ηθοποιός, γιατί όλα αυτά είναι διαφορετικές μορφές τέχνης και για εμένα η τέχνη είναι το μόνο πράγμα που πιστεύω ότι μπορεί να φέρει την αλλαγή. Πώς, λένε, ότι «μία εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις»; Για εμένα, λοιπόν η τέχνη αξίζει ένα εκατομμύριο λέξεις! Αν ήθελα να γράψω για τον πόνο στη Βηρυτό αντί να δημιουργήσω αυτό το γλυπτό, θα έλεγα «είναι επώδυνο, καταθλιπτικό, πολύ σκληρό», αυτές είναι οι λέξεις που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να περιγράψεις την κατάσταση. Όταν, όμως αντικρίσεις αυτό το γλυπτό, νιώθεις πολλά περισσότερα από τις λέξεις και γι’αυτό πιστεύω ότι η τέχνη είναι ακόμη δυνατότερη από τις λέξεις, επειδή μπορεί να γίνει κατανοητή ταυτόχρονα από ανθρώπους που μιλούν διαφορετικές γλώσσες, από φτωχούς και πλούσιους, από όσους δεν έχουν υψηλού επιπέδου μόρφωση αλλά και από διανοούμενους και ιδίως όταν είναι δημόσια και έχει πρόσβαση σε αυτήν ο καθένας.
Χρησιμοποιώ πάντα την τέχνη και το ταλέντο μου για να φέρω την αλλαγή στον κόσμο. Αυτή είναι η αποστολή και ο σκοπός μου στη ζωή. Δεν μου αρέσει να την κρατάω μόνο για τον εαυτό μου, θέλω να ωφελούνται από το έργο μου και άλλοι άνθρωποι. Πάντα μου αρέσει να κάνω δωρεές σε άτομα που έχουν ανάγκη και το καταφέρνω πουλώντας τις δημιουργίες μου και δίνοντάς τους ένα ποσοστό των χρημάτων. Πιστεύω στην αλληλοβοήθεια και αυτός είναι ο τρόπος που μου αρέσει να ζω τη ζωή μου.
Ποιο είναι το μεγαλύτερό σας όνειρο;
Σε ό,τι αφορά το μεγαλύτερό μου όνειρο για τη χώρα μου είναι το να εξαφανιστούν όλοι οι πολιτικοί, δεν θέλω πια να βλέπω τα πρόσωπά τους, και για εμάς, τους πολίτες, να φτιάξουμε τη χώρα μας από την αρχή. Θα ήταν η καλύτερη χώρα στον κόσμο, αν την κυβερνούσαν καλοί άνθρωποι. Θα ήταν η χώρα στην οποία θα ήθελα να ζήσω και όπου δεν θα φοβόμουν να αποκτήσω παιδιά, γιατί όπως είναι τώρα, ο Λίβανος δεν είναι μια χώρα για να αναθρέψει κανείς την οικογένειά του.
Από την άλλη πλευρά, το μεγαλύτερο όνειρο για εμένα προσωπικά είναι μια ιδέα που έχω για μια κινηματογραφική ταινία, η οποία σχετίζεται με την τέχνη μου και την επανάσταση και θα συνδυάζει πραγματικότητα και επιστημονική φαντασία. Ελπίζω ότι κάποιος θα επικοινωνήσει μαζί μου για να την χρηματοδοτήσει, έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί.
Τι έργο τέχνης θα δημιουργούσατε για την Ελλάδα, αν σας δινόταν η ευκαιρία;
Θα ήθελα πολύ να πάω στην Ελλάδα και να κάνω δημόσια τέχνη εκεί και επίσης θα ήθελα να ταξιδέψω σε όλο τον κόσμο και να κάνω το ίδιο σε κάθε χώρα στην οποία πηγαίνω. Αλλά πρώτα χρειάζεται να μάθω περισσότερα για το τι θέλουν οι άνθρωποι εκεί και τι σκέφτονται για όλα όσα συμβαίνουν στη χώρα τους. Θέλω, λοιπόν να δημιουργήσω ένα νέο έργο τέχνης μαζί με τους Έλληνες. Θέλω να μάθω τι επιθυμούν να δείξουν για την Ελλάδα. Μετατρέπω πάντα μέσω της τέχνης μου κάτι λυπηρό, σε κάτι που εμπνέει, κινητοποιεί και είναι όμορφο.
*Όλη η συγκλονιστική δράση της Hayat Nazer, στο επίσημο κανάλι της στο YouTube: Hayat Nazer official
(English Version)
Hayat Nazer : Creating “Hayat Mindamar” was my “Resurrection”
A young woman walks among the wreckage trying to listen to the pain of the soul of her compatriots who mourn for the loved ones they lost, that day, on the 4th of last August, when the clock stopped showing 6:08.
It was the moment of the explosion in the port of Beirut, where 190 people died, more than 6,000 were injured and more than 300,000 residents ended up on the road.
The Lebanese, Hayat Nazer, roams the neighborhoods collecting broken metals, broken glass and lost human objects to create a sculpture of comfort and inspiration for all. A “captured woman, who finds the strength to be reborn through her ashes” uniting everyone for the construction of the “most beautiful country in the world”, as she confesses exclusively to lifesharing.gr, opening her heart and talking about the change she wants to bring to the world through the power of her art.
And as we talk, time stops and from somewhere nearby Fairuz’s voice is heard through an old radio…
“To Beirut…
From my heart I send peace to Beirut
And kisses to the sea and families
To a rock shaped like the face of an old fisherman
She is wine from its people’s spirits
From its sweat, she is bread and jasmine
So how did its taste become the taste of fire and smoke
For Beirut
A glory of ashes for Beirut
Of blood of a child held in its palm
My city has extinguished its lantern
My city closed its door
Became at night alone
Alone with the night…”
Interview: Vicky Kalofotia
If you would create now, eight months after the explosion, another sculpture, how would it look like?
It would look the same, because nothing has changed. When things change, I will create the same sculpture but differently. She will not have wounds anymore or broken glass. But right now nothing has changed, so how can I do anything different? Everything is still broken and bleeding. The politicians are still the same and people are tired and we don’t have money…
Which were the comments about the “Lebanese Lady of Freedom” that you received after you created her and which of them touched your heart the most?
Actually what touched me the most were the comments from the people who were injured and from the people who lost members of their family. They contacted me and they told me that they took pictures of her and that some of them have the same scar in their face as she does. Others send me messages saying that I should protect her, because she represents them and everyone of us here in our country.
Other people told me “We will not tell you it’s beautiful, but we will tell you that she represents exactly the things that we are not able to say in words, she represents exactly how we feel on the inside”. And I totally agree with that, because art is not just there to be beautiful, it’s there to make a change, to make you feel something, to touch the heart and that is what makes me happy. That it touches their hearts and that’s what matters.
Have you found an official name for her until now?
Yes! I asked people to name her, I did a voting on social media and afterwards a TV station here in Lebanon announced the voting result. Her name is “Hayat” (my name which means “life”) “Mindamar” (“from debris, destruction”) – “Life from destruction”. She is made from destruction and she gives life, because she is a woman.
The future plan of her is to become a huge long lasting memorial that will stay forever at the port, reminding all of us and the future generations not only of what we have been through and the souls that we’ve lost, but also to remind us everyday to never vote for criminal corrupt thieves who have been ruining our lives.
What does it mean to be a female artist in Lebanon?
Being a woman in the world on its own is not easy, but being a woman artist in Lebanon is even harder, but that did not stop me, I ignored every challenge and I just worked. It didn’t affect me much that I am a woman although it’s not easy at all. I am not making a living from my art here in Lebanon, I am not able to make anymore public art, because it costs a lot of money. I need to do exhibitions abroad, maybe in Athens, too, in order to sell my art and continue giving art to the people. In Lebanon most of the museums and most of the art galleries got destroyed during the explosion.
I even face challenges as concerns the “Hayat Mindamar”, because I don’t know where to put it, as I had to remove it from the port to avoid having it destroyed by people supporting the government, like they did with my other sculpture “The Phoenix”. I had made it out of broken metal of the protestors tents which were destroyed by pro government protestors during the Lebanese Revolution in 2019. It is depressing when you see your art being destroyed or being burned like they tried to do with another piece of art of mine, the “Heart of the Revolution”.
What would you say to your future children about “Hayat Mindamar”?
I will tell them that while I was creating this sculpture I broke down. She broke me down, but then she was the only thing in my life that healed me. We all break at some point in our lives and it is okay, but what’s important is to always remember to rise again! This sculpture changed my life and it means so much to me on a personal level and not only because of the explosion, but also because of the way it healed me. I was having a lot of anxiety and stress and she healed me. This is why I am so worried about her and I want to protect her, because she also represents my fame and my Resurrection, as well.
If you weren’t an artist how else would you express yourself against social injustice?
If my voice was nice, I would be a singer or an actress. By singing or by dancing or by acting, because they are all different types of art and to me art is the only thing that I believe can make a change. You know how they say that “a picture is worth a thousands words?”. For me art is worth a million words! If I wanted to write about the pain of Beirut instead of making this statue, I would say “it’s painful, depressing, very hard”, these are the words that you can use. But when you see this sculpture, you feel much more than the words and that is why I feel that art is even stronger than words, because it can be understood by all languages, by the poor and the rich, by those who are not highly educated and by the intellectuals at the same time and especially when it is public and everyone has access to it.
I always use my art, my talent to make a change in the world. That is my mission and my purpose in life. I don’t like to keep it only for myself, I like others to benefit from my work, too. I always like to make donations to people who are in need and I manage it by selling my creations and giving to them a percentage of the money. I believe in helping people and that is the way I like to live my life.
What is your biggest dream for the future?
As concerns my biggest dream for my country is for all the politicians to disappear, I don’t want to see their faces anymore and for us, the people, to build our country again. It would be the best country in the world, if good people would rule it. It would be the country I would want to live and where I wouldn’t be scared to have children, because as it is now, Lebanon is not a country to raise your family.
And on the other hand, my biggest dream for me personally is that I have an idea for a movie that relates to my art and the revolution and my other dreams all of them included in one movie. I hope someone will contact me to sponsor it and so that it can be achieved.
What work of art would you create for Greece if you had the chance?
I would love to go to Greece and do public art there and I also would like to travel all around the world and do public art in every country I go to. But first I need to know more about what people there want and what they think about everything that is happening in their country. So, I want to build a new work of art with the people of Greece. I want to know what they want to show about Greece. I always turn through my art something sad into something that is inspiring, motivating and beautiful.
*Find out everything about Hayat Nazer’s action on her YouTube Channel: Hayat Nazer official