Ο σωστός τρόπος για να μάθετε από τα λάθη σας
Όλοι μπορούμε να θυμηθούμε με σαφήνεια, κάποια από τα πιο επώδυνα λάθη που έχουμε κάνει κατά καιρούς. Θυμόμαστε ακόμη την αίσθηση της αποκαρδιωτικής απογοήτευσης που ακολουθεί την συνειδητοποίηση του ότι αποτύχαμε, ξεχάσαμε ή απλά κάναμε από αφηρημάδα ένα μέγα λάθος! Και για να γίνουν τα πράγματα ακόμη χειρότερα, αυτής της μορφής τα λάθη έχουν την τάση να παίρνουν άμεσα τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη συνείδησή μας, η οποία φροντίζει να μας το «χτυπάει» συνεχώς και να μας κάνει κουρέλι!
Οι ψυχολόγοι αποκαλούν την εν λόγω κατάσταση «η προκατάληψη της αρνητικότητας». Που θα πει ότι το μυαλό μας έχει την τάση να επικεντρώνεται σε ό,τι έχουμε κάνει λάθος και όχι σε ό,τι σωστό πράξαμε, την ίδια ώρα.
Από μια πλευρά, αφού κουβαλάμε στο DNA μας κάποιους αρχέγονους φόβους, είναι λογικό να γίνονται τα λάθη μας το κέντρο του ενδιαφέροντος μας για ένα διάστημα: για τους μακρινούς προγόνους μας τα τραγικά λάθη μπορεί να οδηγούσαν ακόμη και στον θάνατο. Στη σύγχρονη εποχή ωστόσο, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά και τα είδη των λαθών που κάνουμε αυτές τις μέρες συνήθως απαιτούν λογική και μεθοδική επίλυση προβλημάτων.
Πως μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι θα μάθουμε από αυτά και ότι δεν θα τα επαναλάβουμε; Εδώ υπάρχει μια «μικρή αλλά επικίνδυνη» σύγχρονη παγίδα: Σήμερα τα λάθη μπορεί να θεωρούνται γενικώς ανθρώπινα, ωστόσο «οι περισσότεροι ακόμα φοβούνται να παραδεχτούν ότι υπήρξαν λάθος, διότι αισθάνονται σαν να στήνουν ένα κατηγορητήριο για την αυτοεκτίμηση τους», εξηγεί η Kristin Neff , PhD , αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ανθρώπινης Ανάπτυξης και του Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν.
Και αυτό δεν είναι καθόλου καλό αφού, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το να αναγνωρίζουμε τα ατοπήματά μας είναι σημαντικό για να τα ξεπεράσουμε, να ωριμάσουμε και συνειδητά να μην τα ξανακάνουμε.
Η αντίδραση μετά το λάθος
Όταν κάνουμε λάθος, οι περισσότεροι από εμάς συνήθως έχουμε έναν από τους εξής δύο τρόπους αντίδρασης:
1. Είτε λέμε «Άντε στο καλό, εγώ δεν πρόκειται ποτέ να τα καταφέρω σε αυτό» και στη συνέχεια προσπαθούμε να ξεχάσουμε το λάθος ή καλύτερα να το σβήσουμε εντελώς από τη μνήμη μας,
2. Είτε θεωρούμε ένα σφάλμα ως «κλήση αφύπνισης» για να προσδιορίσουμε άμεσα τι πήγε στραβά και στη συνέχεια να προσαρμοστούμε αναλόγως.
Αυτή η δεύτερη αντίδραση μάλλον οδηγεί σε πιο ασφαλές μονοπάτι, αφού «μακροπρόθεσμα είναι πιο εύκολο για τα μέλη της ομάδας που αντιμετωπίζει το σφάλμα ως “κλήση αφύπνισης” να σταθούν ξανά στα πόδια τους μετά το λάθος και να το αντιμετωπίσουν εποικοδομητικά», λέει ο ψυχολόγος Jason Moser, PhD , διευθυντής της Κλινικής Ψυχοφυσιολογίας στο Michigan State University.
«Δίνοντας προσοχή στα λάθη μας, στην ουσία επενδύουμε περισσότερο χρόνο και προσπάθεια για τη διόρθωσή τους» εξηγεί ο Moser που έχει ηγηθεί μιας ανάλογης μελέτης.
Το «κλειδί» για να μάθετε
Ευτυχώς, ένα άλλο κομμάτι της έρευνας έδειξε ότι μπορούμε να αντιστρέψουμε την αρνητική επίδραση των λαθών, έτσι ώστε να μην είναι άλλη μια τρομακτική, αγχωτική εμπειρία. Το κλειδί; Η αυτο-συμπόνια!
«Αρκετές μελέτες δείχνουν ότι αν ασκηθούμε σε ένα νέο τρόπο προσέγγισης της αποτυχίας, μπορούμε να αλλάξουμε ένα σφάλμα από κάτι που φοβόμαστε σε κάτι που αγκαλιάζουμε», λέει η Kristin Neff. «Το πιο δύσκολο κομμάτι είναι δώσετε στον εαυτό σας την άδεια να σχετιστεί με το λάθος με διαφορετικό τρόπο».
Για του λόγου το αληθές, μελέτη σε μια ομάδα φοιτητών του Πανεπιστημίου Berkeley της Καλιφόρνιας που απέτυχαν στις εξετάσεις, η οποία δημοσιεύθηκε πέρυσι, έδειξε ότι:
Όσοι φοιτητές ενθαρρύνθηκαν από τους καθηγητές τους να είναι αυτο-παρηγορητικοί (με φράσεις όπως “Προσπάθησε να μην είσαι πολύ αυστηρός με τον εαυτό σου” ή “οι περισσότεροι φοιτητές έχουν δυσκολία με αυτές τις εξετάσεις”) είχαν κίνητρο για να αφιερώσουν περισσότερο χρόνο για μελέτη στις επόμενες εξετάσεις, σε σύγκριση με τους φοιτητές στους οποίους οι καθηγητές προσπάθησαν απλώς να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους (με φράσεις όπως “Πρέπει να είσαι ιδιαιτέρως ευφυής για να είσαι στο Berkeley! Δεν μπορεί να αποτυγχάνεις”) .
«Συμπεράναμε ότι εκείνοι που διδάχθηκαν να είναι ευγενικοί με τον εαυτό τους είχαν το κίνητρο να δουν τα λάθη τους σαν μια ευκαιρία για ανάπτυξη και ωρίμανση», εξηγεί η επικεφαλής ερευνήτρια Juliana Breines , PhD . «Η εξωτερική επικύρωση (σ.σ. η αντίδραση των άλλων, δηλαδή) δεν φαίνεται να ενοχλεί τόσο πολύ».
Μπορείτε πραγματικά να αγκαλιάσετε ένα λάθος σας και να το κάνετε εφαλτήριο θετικών εξελίξεων στη ζωή σας; Η έρευνα έδειξε ότι, εάν το κάνετε θα βγείτε κερδισμένοι. Ας μη ξεχνάμε ότι οι ανθρώπινες αντιδράσεις είναι τις περισσότερες φορές ένα «ανοιχτό βιβλίο» που απλά οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε τον τρόπο να το αποκρυπτογραφήσουμε. Οι έρευνες λοιπόν κάνουν αυτό ακριβώς: μας ανοίγουν τα μάτια για να βρίσκουμε τον σωστό δρόμο…
Σοφία Δεδεμάδη