Ακαταστασία: Δείγμα τεμπελιάς ή σύμπτωμα ψυχικής διαταραχής;
Μπαίνετε σε ένα σπίτι που είναι άνω-κάτω. Το πρώτο που θα σκεφθείτε είναι πως η νοικοκυρά ή ο νοικοκύρης του βαριούνται να βάλουν τάξη, ή αλλιώς, ότι είναι τεμπέληδες. Όμως ομάδες επιστημόνων που εμβάθυναν περισσότερο στην ψυχολογία των ανθρώπων που στα σπίτια τους κυριαρχεί σχεδόν μόνιμα η ακαταστασία, κατέληξαν σε διαφορετικό συμπέρασμα: Η ακαταστασία, τις περισσότερες φορές είναι σύμπτωμα μιας ελαφριάς ή και πιο σοβαρής ψυχικής διαταραχής!
Όπως εξηγούν, είναι σημαντικό να έχουμε πάντα στο μυαλό μας ότι ο χώρος που ζούμε είναι μια αντανάκλαση της κατάστασης του μυαλού μας. Καταλήγουμε συνήθως στην ακαταστασία όταν μέσα στο μυαλό και την ψυχή μας όλα είναι άνω-κάτω, όταν δεν μπορούμε να βάλουμε σε τάξη τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας, να αξιολογήσουμε τις καταστάσεις να θέσουμε τις προτεραιότητες μας. Όμως οι αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν ακαταστασία στο σπίτι μας μπορεί να είναι και πολλές άλλες:
- Η ακαταστασία είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που εμφανίζουν τα άτομα που πάσχουν από διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπέρ-κινητικότητα (άτομα με ΔΕΠΥ). Αυτά τα άτομα δυσκολεύονται να προγραμματίσουν και να ολοκληρώσουν εργασίες, ιδιαίτερα αν αυτές είναι χαμηλού ενδιαφέροντος ή δεν έχουν προθεσμία. Αρχίζουν να ασχολούνται με κάτι, αλλά μόλις κάτι άλλο τους αποσπάσει την προσοχή, ή μόλις θυμηθούν ότι ξέχασαν κάτι που θεωρούν πιο σημαντικό από αυτό που κάνουν εκείνη τη στιγμή, αφήνουν τη δουλειά που άρχισαν στη μέση, και τελικά ξεχνάνε να την αποτελειώσουν.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα άλλοτε να μη βάζουν τα πράγματα τους στη θέση τους, αλλά να τα παρατάνε όπου βρουν, ή να βάζουν τα πιάτα στο πλυντήριο, και να ξεχνάνε να τα βγάλουν. Να ακουμπάνε ένα ρούχο που είναι για πλύσιμο σε μια καρέκλα και όχι στο καλάθι με τα άπλυτα, και μετά δίπλα σ’ αυτό, να βάζουν ένα άλλο καθαρό. Να αφήνουν το ασύρματο τηλέφωνο τους στην κουζίνα και να το ψάχνουν αργότερα στην κρεβατοκάμαρα. Και όλα αυτά και τα άλλα παρόμοια, δεν τα κάνουν γιατί δεν θέλουν να τακτοποιήσουν το καθετί στη θέση του, οπότε και να το βρίσκουν με ευκολία όταν το αναζητούν, αλλά γιατί τη στιγμή που πήγαν να το βάλουν στη θέση του, κάτι άλλο τους απέσπασε την προσοχή. Κι όταν πια η ακαταστασία έχει φτάσει στο απροχώρητο, και δεν ξέρουν από πού ν΄ αρχίσουν να βάζουν τάξη και πού να τελειώσουν, τους πιάνει πανικός, και παρατάνε τα πάντα ως έχουν, δηλαδή άνω-κάτω.
- Η ακαταστασία στο σπίτι μπορεί επίσης να οφείλεται στη κατάθλιψη ή στο υπερβολικό στρες που μπορεί να βιώνει σε μια φάση της ζωής του, ο άνθρωπος που ευθύνεται για το νοικοκυριό.
Χαρακτηριστικό σύμπτωμα ενός καταθλιπτικού ανθρώπου είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος για οτιδήποτε σε συνδυασμό με ένα έντονο αίσθημα κόπωσης, και κατ’ επέκτασιν η δυσκολία να δραστηριοποιηθεί. Όσον αφορά το έντονο στρες που μπορεί να προκληθεί είτε γιατί αντιμετωπίζουμε ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα είτε γιατί περνάμε μια φάση μεγάλων αλλαγών στη ζωή μας, μελέτες έχουν δείξει ότι μας καταβάλλει τόσο που καταλήγουμε να σερνόμαστε εξαντλημένοι και ανήμποροι να αναλάβουμε οποιαδήποτε δράση ακόμα και μέσα στο σπίτι μας. Και το ακόμα χειρότερο στην περίπτωση της ακαταστασίας είναι ο φαύλος κύκλος που δημιουργείται. Όσο περισσότερη μας περιβάλλει τόσο περισσότερο αποσυντονιζόμαστε, τόσο μεγαλύτερη η σύγχυση που επικρατεί μέσα μας.
3. Σχετικές έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι πίσω από ένα ακατάστατο σπίτι κρύβεται ένας πολύ συναισθηματικός νοικοκύρης, ένας άνθρωπος που δένεται με τα αντικείμενα που του θυμίζουν έντονες στιγμές από το παρελθόν του, και δυσκολεύεται να τα αποχωριστεί, με αποτέλεσμα να τα σωρεύει εδώ κι εκεί. Όταν αντιλαμβάνεται ότι πρέπει επιτέλους να βάλει μια τάξη αποτυγχάνει παταγωδώς καθώς δεν θέλει να αποχωριστεί τίποτα.
4. Οι σημαντικές αλλαγές και μεταβατικές καταστάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου αποτελούν επίσης αιτίες ακαταστασίας. Ο ερχομός ενός παιδιού για παράδειγμα, η αλλαγή εργασίας, οι περίοδοι που κάποιος βρίσκεται σε δίλημμα εν όψει μιας πολύ καθοριστικής επιλογής που πρέπει να κάνει, κ.λπ.
5. Τέλος η έλλειψη αυτοπειθαρχίας, η αδυναμία οργάνωσης και προγραμματισμού και η αναποφασιστικότητα είναι επίσης συχνές αιτίες ακαταστασίας. Οι λιγότερο αυτό-πειθαρχημένοι άνθρωποι, συνεχώς αναβάλουν την επιχείρηση «βάζω τάξη στο σπίτι μου», είτε γιατί έχουν κάτι καλύτερο να κάνουν, είτε και γιατί δεν τους ενοχλεί και τόσο η ακαταστασία. Οι ανοργάνωτοι, όσο και αν προσπαθούν, δεν καταφέρνουν να τακτοποιηθούν, ενώ οι αναποφάσιστοι, ακόμα και αν δεν αντέχουν την ακαταστασία, καταδικάζουν τον εαυτό τους να ζει μέσα σ’ αυτήν, γιατί δεν ξέρουν τι να κρατήσουν και τι να πετάξουν, δεν αποφασίζουν αν ένα έπιπλο ή αντικείμενο ταιριάζει εδώ ή εκεί, οπότε το αφήνουν όπου το βρήκαν, αναβάλλουν συνεχώς να κάνουν τις αλλαγές εκείνες που θα επαναφέρει στο σπίτι τους την τάξη.
Πότε η ακαταστασία γίνεται πρόβλημα;
Οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν την ακαταστασία σε κάποια φάση της ζωής τους. Αλλά πώς μπορεί κάποιος να συνειδητοποιήσει πότε η ακαταστασία μπορεί να δημιουργήσει ένα πιο σοβαρό πρόβλημα στη ζωή του;
Όταν τον διακατέχει συνεχώς ένα αίσθημα δυσφορίας χωρίς φανερό λόγο, όταν στη προσπάθειά του να λειτουργήσει μέσα στον χώρο του καταλήγει εκνευρισμένος, όταν κάποιες σχέσεις του επηρεάζονται από την ακαταστασία, όταν λόγω ακαταστασίας-δεν βρίσκει πού είναι τι, αλλά το χρειάζεται επειγόντως- αναγκάζεται να ξοδέψει περισσότερα χρήματα.
Με δυο λόγια όλα τα παραπάνω είναι φυσικό να μειώνουν το αίσθημα ικανοποίησης που αντλεί ένας άνθρωπος από τη ζωή του. Και η στιγμή που θα το συνειδητοποιήσει είναι ακριβώς εκείνη που πρέπει να ανασκουμπωθεί και να… επιτεθεί στην ακαταστασία που υπάρχει γύρω του!