Ο Μεξικανός «Πικάσο» ζωγραφίζει στα συντρίμμια της εμπόλεμης Ουκρανίας
Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα πλησίαζαν στις αρχές Μαρτίου απειλητικά την πόλη του Κιέβου, Ουκρανοί πολεμιστές ανατίναξαν τη γέφυρα στις όχθες του ποταμού Irpin, προκειμένου να επιβραδύνουν την ανελέητη εισβολή. Πρόκειται για την ίδια γέφυρα που τις επόμενες ημέρες έγινε το μονοπάτι προς τη σωτηρία για τον άμαχο πληθυσμό της περιοχής, που μέσω αυτής προσπάθησε πανικόβλητος να διαφύγει ασφαλής στην απέναντι όχθη περπατώντας ανάμεσα στα χαλάσματα.
Πάνω σε αυτήν τη γέφυρα, ένας Μεξικανός καλλιτέχνης βρήκε το ιδανικό μέρος για να αποτυπώσει ηχηρά τα δεινά του πολέμου ζωγραφίζοντας τη δική του εκδοχή του παγκοσμίως γνωστού πίνακα «Guernica» του Πάμπλο Πικάσο. Τα πινέλα και τα χρώματά του πήραν επί ημέρες «φωτιά» μέχρι να καταφέρει να προσθέσει και την τελευταία πινελιά. Μέρα και νύχτα βρισκόταν εκεί, στη μαρτυρική γέφυρα χωρίς να πτοηθεί από κανέναν κίνδυνο, ούτε καν όταν οι ριπές όπλων ακούγονταν δίπλα του, σε απόσταση αναπνοής.
Ο Roberto Marquez μιλάει αποκλειστικά στο lifesharing.gr για όλα όσα βίωσε κατά τη διάρκεια του διαστήματος που χρειάστηκε μέχρι να ολοκληρώσει το συγκεκριμένο έργο-διαμαρτυρία ενάντια στη ρωσική εισβολή, τα συναισθήματα που προκαλεί στους Ουκρανούς πολίτες που το αντικρίζουν, την αφιέρωση που έκανε στον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι αλλά και την εμπειρία που τον σημάδεψε και θα μείνει για πάντα χαραγμένη στο μυαλό του, βοηθώντας τις στρατιωτικές δυνάμεις στη διενέργεια έρευνας για «εγκλήματα πολέμου».
Συνέντευξη στη Βίκυ Καλοφωτιά
Πώς σας ήρθε η ιδέα να ζωγραφίσετε τη δική σας «Guernica» στη γέφυρα Irpin;
Ήμουν στο Μεξικό και μόλις άκουσα στις ειδήσεις για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, κατευθείαν ετοίμασα τις βαλίτσες και ταξίδεψα μέχρι εκεί, έτσι ώστε να βοηθήσω κι εγώ μέσω της εθελοντικής μου δράσης και της τέχνης μου. Ήταν ανέκαθεν πολύ σημαντικό για εμένα να συνεισφέρω στο κοινό καλό και να κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να παρέχω βοήθεια σε ανθρώπους που υποφέρουν.
Ο Πικάσο δημιούργησε την αυθεντική «Guernica» το 1937 ως απάντηση στο βομβαρδισμό της 26ης Απριλίου 1937 στη Γκουέρνικα, μια πόλη της Χώρας των Βάσκων στη βόρεια Ισπανία, που βομβαρδίστηκε από τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία κατόπιν αιτήματος των Ισπανών Εθνικιστών. Σε αυτόν τον πίνακα απεικονίζεται με συγκλονιστικό τρόπο η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση που επικρατεί στον πόλεμο. Ακριβώς όπως συμβαίνει και τώρα στην Ουκρανία.
Οι άνθρωποι στην Ουκρανία και σε όλο τον κόσμο μπορούν εύκολα να ταυτιστούν με αυτό το έργο και να νιώσουν τον πόνο, τα βάσανα και την καταστροφή που παίρνουν «σάρκα και οστά» στον καμβά.
Είμαι ακριβώς κάτω από τη γέφυρα που καταστράφηκε τον Μάρτιο από Ουκρανούς στρατιώτες για να αποτρέψουν την είσοδο των ρωσικών στρατευμάτων στο Irpin. Είναι η ίδια γέφυρα που στη συνέχεια προσπάθησαν να διασχίσουν μάζες ανθρώπων με τα λιγοστά υπάρχοντά τους και τα κατοικίδια και έσπευσαν να φύγουν από την πόλη, για να γλιτώσουν από τους βομβαρδισμούς.
Στο ίδιο αυτό μέρος, λοιπόν αποφάσισα να ξεκινήσω να ζωγραφίζω τη δική μου εκδοχή της «Guernica».
Ποια ήταν τα συναισθήματά σας καθώς δημιουργούσατε αυτό το έργο;
Αυτό που συνέβη είναι πραγματικά συγκινητικό. Καθ’όλη τη διάρκεια που ζωγράφιζα τον πίνακα, άνθρωποι έρχονταν και έγραφαν δίπλα σε αυτόν, μηνύματα ενάντια στον πόλεμο, σκέψεις και τι νιώθουν στην ψυχή τους γι’αυτά τα τρομακτικά που βιώνουν από την ημέρα που ξέσπασε ο πόλεμος. Ήθελα αυτός ο πίνακας να είναι ένα έργο ενάντια στον πόλεμο και ο δικός μου τρόπος να εκφράσω την υποστήριξή μου στον ουκρανικό λαό. Σε πολλά σημεία στις άκρες του έχω γράψει και το σύνθημα «Σταματήστε τον πόλεμο».
Ζήτησα, επίσης από έναν Ουκρανό φίλο να γράψει μια επιγραφή όπου προτρέπει όσους γνωρίζουν κάποιους που έχασαν τη ζωή τους σε αυτόν τον πόλεμο, να έρθουν και να συμπληρώσουν τα ονόματά τους. Ας ελπίσουμε ότι θα το δουν όσο περισσότεροι άνθρωποι γίνεται και θα συνειδητοποιήσουν τα λάθη που κάνει η ανθρωπότητα και το πόσο τρομερό είναι όλο αυτό που συμβαίνει.
Τι σας είπαν οι Ουκρανοί που έχουν ήδη δει τη δημιουργία σας;
Είναι ευγνώμονες, γιατί σε αυτές τις πολύ δύσκολες ώρες, χρειάζονται υποστήριξη από παντού και όλους μας. Ακόμη και ο δήμαρχος του Irpin, ο Αλεξάντερ Μαρκούσιν, πέρασε αυτοπροσώπως για να το δει και να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του. Όταν το ολοκλήρωσα, έγραψα σε μια μεγάλη πινακίδα ακριβώς δίπλα του: «Αυτός ο πίνακας είναι για τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Τον ήρωά μου». Μπορεί να μην το μάθει ποτέ, αλλά ήθελα να το κάνω ως συμβολική χειρονομία συμπαράστασης σε αυτόν και την Ουκρανία.
Ποια ήταν η πιο έντονη εμπειρία από τότε που πήγατε στο Irpin;
Είναι αρκετές οι σκηνές που περνούν από μπροστά μου και με συγκλονίζουν, αλλά υπάρχει μια εικόνα, που θεωρώ ότι όντως είναι η πιο έντονη που αντίκρισα μέχρι στιγμής. Μια εμπειρία ζωής που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Όταν ήρθα στο Irpin, προσφέρθηκα αμέσως να συνδράμω στην έρευνα του στρατού για «εγκλήματα πολέμου». Ήμασταν δέκα άτομα, οι οκτώ μοίραζαν φαγητό στον κόσμο και οι άλλοι δύο βοηθούσαμε το στρατό να ξεθάψει νεκρούς από το έδαφος, ανάμεσα στα χώματα και τα συντρίμμια από τους βομβαρδισμούς.
Ήταν τόσο οδυνηρό όλο αυτό, που δεν μπορώ να το ξεχάσω με τίποτα. Μια μέρα ξεθάψαμε το πτώμα ενός νεαρού αγοριού περίπου 12 ετών και η μητέρα του ήταν δίπλα μας σε όλη τη διαδικασία. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο λυπηρό και δύσκολο ήταν το κάθε λεπτό. Έκλαιγε όλη την ώρα για το νεκρό παιδί της. Δεν υπάρχουν λόγια για να το περιγράψω…
Στο σημείο αυτό η τηλεφωνική επικοινωνία μας διακόπτεται, καθώς σε πολύ κοντινή απόσταση ακούγεται ο εκκωφαντικός ήχος που κάνουν οι σφαίρες, όταν εκτοξεύονται και καταλήγουν παντού. Χωρίς εξαιρέσεις. Σαν την ανάσα του θανάτου, που παραμονεύει σε κάθε γωνιά αμείλικτη.
«Θα ήθελα πολύ να επισκεφθώ κάποια στιγμή την Ελλάδα, γιατί δεν έχω έρθει ποτέ στη χώρα σας και έχω ακούσει ότι είναι πανέμορφη..!» προλαβαίνει να μου αποκαλύψει λίγο πριν κοπεί απότομα η σύνδεση. Λίγο αργότερα του στέλνω γραπτό μήνυμα, για να δω αν είναι καλά. Μου απαντάει ότι είναι ασφαλής και θα συνεχίσει να ζωγραφίζει μέχρι τα μεσάνυχτα. Κοιτάζω το ρολόι. Η ώρα είναι επτά.
Ανατρέχω στις φωτογραφίες που έχει δημοσιεύσει από την περιοχή όπου βρίσκεται, όλες τις προηγούμενες ημέρες. Σε μία από αυτές τον βλέπω να χαμογελάει ανάμεσα σε διάφορα νεαρά πρόσωπα που έχουν στις μπλούζες τους καρφιτσωμένες τις χαρακτηριστικές ταυτότητές τους. Είναι δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο, οι οποίοι βρίσκονται εκεί για να καλύψουν τα δραματικά γεγονότα, με κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή. Είναι όμως εκεί, πιστοί στην αποστολή τους.
Κάτω από τη φωτογραφία υπάρχει μια λεζάντα:
«Ο κόσμος δεν ξέρει ότι η δουλειά μου μοιάζει με αυτή του δημοσιογράφου. Η μόνη διαφορά που βλέπω, είναι ότι εγώ μεταφέρω πληροφορίες στον καμβά. Ακολουθούμε έναν πολύ παρόμοιο δρόμο και στην πορεία γινόμαστε φίλοι».
Και αυτήν τη στιγμή τολμώ να πω, ότι μετά από την κουβέντα μας και όλα εκείνα που με τόση υπομονή και ανθρωπιά μου μετέφερε από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, νιώθω ότι υπάρχουν και φιλίες που χτίζονται και ίσως και να διαρκούν στο χρόνο, ακόμη κι αν δεν γνωρίσεις τα πρόσωπα ποτέ από κοντά.
*Πηγή φωτογραφιών: Προσωπικό αρχείο Roberto Marquez