Όταν ο πελαργός αργεί… Η ψυχολογία της υπογονιμότητας
Η υπογονιμότητα, η αδυναμία για φυσιολογική σύλληψη ενός παιδιού ή ολοκλήρωσης της εγκυμοσύνης ταλαιπωρεί ολοένα και περισσότερα ζευγάρια. Σύμφωνα με την Βρετανική αρχή της Ανθρώπινης Γονιμότητας και Εμβρυολογίας ένα στα έξι ζευγάρια θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια του βίου τους κάποια μορφή υπογονιμότητας.
Ταυτόχρονα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει την υπογονιμότητα ως μείζον θέμα δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με μελέτες η εμπειρία της υπογονιμότητας κατατάσσεται σαν ένα από τα πιο στρεσσογόνα, μαζί με το διαζύγιο ή τον θάνατο μέλους της οικογένειας, ακόμα και με σοβαρές σωματικές ασθένειες όπως ο καρκίνος.
Συνήθως, η κορύφωση της ανησυχίας εντοπίζεται μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου έτους των προσπαθειών, στην ουσία ο ψυχολογικός παράγοντας εμφανίζεται με τη συνειδητοποίηση της υπογονιμότητας, με τις γυναίκες να βιώνουν πιο έντονα τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειές της. Τότε εμφανίζονται συχνά καταθλιπτικά, ψυχοσωματικά και αγχώδη συμπτώματα, τα οποία με τη σειρά τους δυσχεραίνουν την αποτελεσματικότητα των ιατρικών παρεμβάσεων.
Η ίδια η εμπειρία της υπογονιμότητας νοηματοδοτείται ως απώλεια από το άτομο. Απώλεια σε πολλαπλά επίπεδα. Ο θυμός, η ενοχή, η απογοήτευση δύναται να στραφούν προς τον εαυτό, το σύντροφο και τους άλλους σημαντικούς του, απομακρύνοντας το άτομο από πηγές υποστήριξης και περαιτέρω απομονώνοντάς το. Οι ίδιες οι παρενέργειες μίας φαρμακευτικής αγωγής και το ενδεχόμενο μίας επέμβασης, ταυτόχρονα με τους μηνιαίους κύκλους αγωνίας και αναμονής που περιστρέφονται γύρω από την ωορρηξία, μετατρέπονται σε ένα τρενάκι ελπίδας- απελπισίας.
Φυσικά η ιατροποίηση της διαδικασίας επιφέρει πλήγμα στη σεξουαλική επιθυμία και ικανοποίηση, αλλά και την αυτοεκτίμηση και αυτοεικόνα του ατόμου. Υπάρχει όμως και μία απώλεια στην εκπλήρωση ενός φαντασιακού περάσματος στην ενηλικίωση, το άτομο δεν γίνεται ο ίδιος γονιός μα παραμένει παιδί, αποκλειστικά παιδί του γονιού του. Και μία απώλεια ενός παιδιού σε συμβολικό επίπεδο. Το ζευγάρι βιώνει την απώλεια σαν αυτό το παιδί να είχε έρθει στον κόσμο, το μεγάλωσαν και θρηνούν την απώλειά του.
Το αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον λόγω της κατανόησης των ψυχολογικών παραγόντων στην υπογονιμότητα και της σύνδεσης νου και σώματος, αλλά και την ολοένα και αυξανόμενη ανάγκη ζευγαριών για ψυχολογική υποστήριξη στη δύσκολη αυτή φάση της ζωής τους οδήγησαν τους ψυχολόγους στο να αναπτύξουν προγράμματα εστιασμένα στην ψυχολογική υποστήριξη ατόμων και ζευγαριών. Η ψυχολογική υποστήριξη και θεραπεία φαίνεται να είναι περισσότερο βοηθητική κατά την έναρξη της οποιαδήποτε ιατρικής θεραπείας, αλλά και κατά τη διάρκειά της.
Η ψυχολογική υποστήριξη εδώ περιλαμβάνει την ψυχοεκπαίδευση του ατόμου στην υπογονιμότητα, με βάση ένα μοντέλο ψυχοενδοκρινολογικού στρες της υπογονιμότητας, ενώ σταδιακά στοχεύει στη μείωση του στρες λόγω της διαδικασίας αλλά και τη γνωσιακή αναγνώριση και αναδόμηση δυσλειτουργικών σκέψεων, πεποιθήσεων και προσδοκιών που δυσχεραίνουν την κατάσταση.
Ταυτόχρονα η παρουσία ψυχοσωματικών συμπτωμάτων, αρκετών αρνητικών γεγονότων ζωής, φοβιών αλλά και καταθλιπτικών συμπτωμάτων διευρενώνται. Επιπλέον, διερευνάται η ικανοποίηση από τη σχέση του ζευγαριού, πώς είναι τα πράγματα σε αυτή τη φάση της ζωής τους και πώς μπορούν να βιώσουν αυτή την αγχωγόνα διαδικασία με λιγότερο συναισθηματικό κόστος για τον εαυτό του ο καθένας και τη σχέση.
Τα ερευνητικά δεδομένα είναι ενθαρρυντικά όσον αφορά τις ψυχολογικές επιπτώσεις μίας πιθανής αποτυχίας σύλληψης και αφετέρου αυξάνοντας έμμεσα την πιθανότητα σύλληψης και διατήρησης της εγκυμοσύνης όταν η θεραπεία συνεχίζεται και τους πρώτους κρίσιμους μήνες της εγκυμοσύνης μέσω της μείωσης της ψυχολογικής επιβάρυνσης.