Εσείς έχετε βιώσει το… Déjà vu;
Μια φευγαλέα αίσθηση. Κάτι που «πιάνει» το μάτι μας, ο χρόνος σταματά και το μυαλό προσπαθεί να το συνδέσει με κάποια εμπειρία μας, αλλά δεν τα καταφέρνει. Και δεν είναι απαραίτητο αυτό το «κάτι» να είναι ένα πρόσωπο. Μπορεί να είναι ένα αντικείμενο, μια μυρωδιά, ένας ήχος. Ένας χώρος ολόκληρος ή, ακόμη, ένα περιστατικό για το οποίο έχουμε την αίσθηση ότι γνωρίζουμε την έκβασή του.
Και το όνομα αυτού, déjà vu.
Όρος γαλλικός, που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον φιλόσοφο και παραψυχολόγο Emile Boirac στα τέλη του 19ου αιώνα και σημαίνει «κάτι που έχουμε ήδη δει». Πότε; Εδώ οι γνώμες διίστανται. Εξαρτάται, βλέπετε, από ποια πλευρά το εξετάζει κάποιος. Από την ψυχολογική και νευροφυσιολογική, ή από τη πλευρά, οπότε το πράγμα γίνεται πολύ πιο μυστηριώδες, άρα και πολύ πιο ενδιαφέρον! Τόσο ενδιαφέρον, ώστε το «Déjà vu» έγινε τίτλος τεσσάρων ταινιών, αρκετών τραγουδιών και ακόμα περισσότερων επεισοδίων τηλεοπτικών σειρών, ενώ δάνεισε το όνομά του σε προγράμματα Η/Υ ή σε café.
Επιστήμη VS Μεταφυσική
Σίγουρα δεν πρόκειται για ένα σπάνιο φαινόμενο. Το γεγονός ότι το ποσοστό των ανθρώπων που το έχουν βιώσει αυξάνεται τα τελευταία χρόνια (70%, κυρίως από 15 έως 25 ετών) δίνει και μια απλή εξήγηση στους ορθολογιστές για την εκδήλωσή του: Η πρόσβαση στην πληροφορία είναι τόσο εύκολη, ώστε ο καθένας μπορεί να δεχτεί ερεθίσματα, χωρίς ο εγκέφαλος να τα «επεξεργαστεί», απλώς να τα «αποθηκεύσει» και να τα «ανασύρει» αναλόγως των συνθηκών.
Οι ψυχολόγοι συμπληρώνουν ότι ίσως πρόκειται για την εκπλήρωση μιας επιθυμίας ή απλώς για γόνιμη φαντασία. Οι ψυχίατροι, πάλι, που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο θεωρούν ότι αυτό εκδηλώνεται επειδή, τη στιγμή που συμβαίνει, τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου λαμβάνουν την ίδια πληροφορία με χρονική διαφορά κλάσματος δευτερολέπτου, ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που το σχετίζουν με τη σχιζοφρένεια και την επιληψία.
Σε αυτό το σημείο βέβαια, επεμβαίνουν οι παραψυχολόγοι, οι οποίοι θέτουν το εύλογο ερώτημα, «τότε γιατί συμβαίνει και σε αποδεδειγμένα ψυχικά υγιή άτομα;»
Παρελθόν ή μέλλον;
Η μεταφυσική διάσταση του θέματος θα λέγαμε ότι είναι ένα είδος συνύπαρξης του παρόντος είτε με παρελθόν είτε με το μέλλον.
Στην πρώτη περίπτωση, το déjà vu δεν είναι παρά η ζωντανή ανάμνηση μιας προηγούμενης ζωής, που έρχεται στην επιφάνεια, επειδή της δόθηκε το κατάλληλο ερέθισμα μιας δεδομένης στιγμής στη νυν ζωή μας. Κάποιοι παραψυχολόγοι δε που, έπειτα από ένα φαινόμενο déjà vu προχώρησαν σε αναδρομή, ισχυρίζονται ότι ταύτισαν εικόνες déjà vu με «γεγονότα» της αναδρομής. Κάτι ανάλογο διατύπωσε και ο Jung, τοποθετώντας όμως την προέλευση της πληροφορίας στο συλλογικό ασυνείδητο της ανθρωπότητας.
Στη δεύτερη περίπτωση, το déjà vu συνδέεται με το μέλλον, αφού πρόκειται για προφητική ικανότητα που εκδηλώνεται ακούσια, ιδίως μέσω ενός ονείρου ή ενός ξαφνικού οράματος. Έτσι το άτομο που έχει απωθήσει την «πληροφορία» στο υποσυνείδητό του «αναγκάζεται» να τη λάβει υπόψη του με αυτόν τον τρόπο.
Τα τελευταία χρόνια, πάντως, το «χρονικό πλαίσιο» καθώς και η αίσθηση που κυριαρχεί κατά τη διάρκειά του φαινομένου οδήγησε τους ερευνητές του στο διαχωρισμό του κλασικού déjà vu σε υποκατηγορίες (déjà vecu, déjà senti, déjà visité κ.ά.).
Το ποια εξήγηση θα… προτιμήσετε εσείς, είναι ζήτημα προσωπικής ιδεολογίας!
Τίνα Χριστοπούλου