Μην αφήνεις τον φόβο σου να “κλέβει” τη ζωή σου
Φόβος. Ίσως το πρώτο συναίσθημα που ένιωσε ποτέ ο άνθρωπος. Μας συντροφεύει από την αρχή της ανθρωπότητας, από την αρχή της ύπαρξής μας. Πρόκειται για ένα συναίσθημα πολύ οικείο, που πολλές φορές λειτουργεί προστατευτικά για εμάς.
Μας κάνει να προσέχουμε, να παίρνουμε τα μέτρα μας για να προστατευόμαστε είτε από πραγματικούς κινδύνους είτε από πράγματα, καταστάσεις και ανθρώπους που αντιλαμβανόμαστε ως απειλή για εμάς (για την υγεία μας, τη ψυχική ευεξία μας ή και την ίδια τη ζωή μας). Και με αντίστοιχο τρόπο, ο φόβος μας κινητοποιεί για να δράσουμε προστατευτικά για ανθρώπους που αγαπάμε και νοιαζόμαστε.
Εάν ο φόβος δεν υπήρχε ως συναίσθημα, πιθανότατα το ανθρώπινο είδος δεν θα είχε επιβιώσει. Ήταν ο φόβος που παρακίνησε τους πρώτους ανθρώπους στο να ψάξουν να βρουν τρόπο να προστατευτούν από τα άγρια θηρία.
Ο φόβος τους κινητοποίησε ώστε να γίνουν εφευρετικοί, να κατασκευάσουν εργαλεία, να επινοήσουν μεθόδους που θα τους προστάτευαν από την ίδια τη φύση και τις καιρικές συνθήκες στα οποία ήταν εκτεθειμένοι. Άμυνα σε απειλές από ζώα, τροφή, κυνήγι, στέγη, επιβίωση. Χωρίς το ένστικτο της επιβίωσης, χωρίς το φόβο της ανυπαρξίας, τι κίνητρο θα είχαν τότε για να αντεπεξέλθουν στις αντιξοότητες και τις δυσκολίες του τότε;
Μήπως διαχειρίζομαι λάθος τα συναισθήματά μου;
Πολλές φορές έχω παρατηρήσει με πόση ευκολία λογοκρίνουμε τα συναισθήματά μας. Πόσο εύκολα τα κατηγοριοποιούμε: «τα σωστά» και «τα λάθος» συναισθήματα, «τα καλά» και «τα κακά» ή όποια άλλη ταμπέλα τους βάζουμε για να τα διακρίνουμε. Όλες οι κατηγοριοποιήσεις έχουν ένα κοινό παρανομαστή: συναισθήματα που πρέπει να νιώθουμε, που τα θέλουμε και είναι αποδεκτά και συναισθήματα που δεν πρέπει να νιώθουμε, που είναι απορριπτέα και δεν τα θέλουμε. Όμως, όλα τα συναισθήματά μας υπάρχουν και τα νιώθουμε για κάποιο λόγο.
Σίγουρα τα συναισθήματά μας δεν μπορούν να μπουν στο ίδιο τσουβάλι, δεν μας επηρεάζουν όλα με τον ίδιο τρόπο και ναι κάποια έχουν πιο αρνητική χροιά και κάποια πιο θετική. Ίσως η πιο ουσιαστική λεπτομέρεια στην οποία αξίζει να σταθούμε, είναι η ένταση με την οποία βιώνουμε ένα συναίσθημα, όποιο κι αν είναι αυτό.
Αν βιώνουμε ένα συναίσθημα στην υπερβολή του ή πολύ λίγο, μπορεί να νιώθουμε δυσφορικά. Για παράδειγμα, αν νιώθουμε υπερβολικό φόβο, μπορεί να παραλύσουμε. Αν όμως νιώθουμε ελάχιστο φόβο μπορεί και να φανούμε απρόσεκτοι, μη «προνοητικοί», και να εμπλακούμε σε καταστάσεις ριψοκίνδυνες κι επιζήμιες για εμάς.
Όμως, ας το δούμε και από την άλλη πλευρά. Τη χαρά, που είναι ένα συναίσθημα με κοινώς αποδεκτή θετική χροιά, σίγουρα θα επιθυμούσαμε να τη νιώθουμε πολύ έντονα και όσο πιο συχνά γίνεται. Η «λίγη» χαρά ισοδυναμεί στο μυαλό μας με πολλή λύπη, μοναξιά, άγχος ή όποιο άλλο συναίσθημα θέλετε να συμπληρώσετε.
Ας μην ξεχνάμε, όμως, πως και η υπερβολική, διαρκής χαρά, μπορεί να αποτελεί ένδειξη για πιθανή διαταραχή διάθεσης, όταν η χαρά είναι αβάσιμη και κάποιος νιώθει συνέχεια «ανεβασμένος» χωρίς η αιτία που κρύβεται πίσω από το συναίσθημα της χαράς να δικαιολογεί την ένταση με την οποία τη βιώνει. Επομένως, πέρα από την ένταση του συναισθήματος μπαίνει και ο παράγοντας που πυροδοτεί το συναίσθημα. Για ποιον λόγο νιώθουμε ό, τι νιώθουμε και γιατί βιώνουμε με την εκάστοτε ένταση ένα συναίσθημα.
Αναλόγως λοιπόν με το πόσο πολύ φοβόμαστε και τι είναι αυτό που φοβόμαστε, το συναίσθημά μας μπορεί να λειτουργήσει ως εμπόδιο για εμάς. Αντί να μας κινητοποιήσει, να μας καθηλώσει, κι αντί να δράσουμε, να εγκλωβιστούμε μέσα σε αυτό. Πίσω από πόσες σκέψεις μας, άραγε, κρύβεται ο φόβος;
Φοβάμαι μήπως κάνω λάθος
Φοβάμαι μήπως πληγωθώ
Φοβάμαι μήπως αποτύχω
Φοβάμαι μήπως χάσω κάποιον που αγαπώ
Φοβάμαι μήπως είμαι άρρωστος
Φοβάμαι ότι θα με κοροϊδέψουν
Φοβάμαι ότι θα με εξαπατήσουν
Φοβάμαι πως δεν με καταλάβουν
Φοβάμαι μήπως με αγνοήσουν
Φοβάμαι πως δεν θα με αγαπήσουν
Φοβάμαι ότι θα με ειρωνευτούν
Φοβάμαι να πεθάνω
Φοβάμαι ότι μπορεί να χάσω το μυαλό μου
Φοβάμαι ότι με απατάει
Φοβάμαι ότι θα χάσω τη δουλειά μου
Φοβάμαι ότι δεν θα βρω δουλειά
Φοβάμαι ότι θα χάσω τον εαυτό μου
Φοβάμαι να προσπαθήσω
Φοβάμαι ότι θα με κρίνουν
Φοβάμαι πως θα με εγκαταλείψουν
Φοβάμαι τη θάλασσα
Φοβάμαι το σκοτάδι
Φοβάμαι το σεισμό
Φοβάμαι τα έντομα
Φοβάμαι τη φωτιά
Φοβάμαι τη μοναξιά
Φοβάμαι να μιλήσω
Φοβάμαι που φοβάμαι
Φοβάμαι να ζήσω
Φοβάμαι
Πόση δύναμη όμως δίνουμε στους φόβους μας; Πόσο τους τρέφουμε και τους ενισχύουμε; Πόσο τους επιτρέπουμε να θεριεύουν και να μας ελέγχουν αντί να τους ελέγχουμε εμείς;
Συχνά, οι φόβοι μας, μας φρενάρουν. Μπαίνουν πολλές προϋποθέσεις στο μυαλό μας: «πρέπει», «δεν πρέπει», «μην» «δεν», κανόνες και φραγμοί στο πώς να σκεφτόμαστε, να εκφραζόμαστε και να λειτουργούμε. Απαγορεύουμε ακόμα και στον εαυτό μας να έχουμε συγκεκριμένες σκέψεις και συναισθήματα.
Σταματάμε και δεν μιλάμε, δεν παραδεχόμαστε αυτά που νιώθουμε, δεν κυνηγάμε αυτά που έχουμε ανάγκη. Χανόμαστε μέσα στον φόβο. Αναλωνόμαστε. Στριφογυρνάμε τις σκέψεις στο κεφάλι μας κι ο φόβος μεγαλώνει. Και ίσως αρχίσουμε να φοβόμαστε που φοβόμαστε. Γιατί ο φόβος προειδοποιεί για μια μη ελεγχόμενη κατάσταση, αφήνοντάς μας με μια γεύση αδυναμίας κι ένα ερωτηματικό: Πώς θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα αν….;
Αν κάναμε ή λέγαμε αυτό που φοβόμαστε. Τα μεγάλα αν που μας βασανίζουν στη ζωή μας. ΑΝ. Συχνά θα διαπιστώσουμε πως βρισκόμαστε μια απόφαση μακριά από μια διαφορετική εξέλιξη των πραγμάτων ή και της ζωής μας γενικότερα. Υπάρχουν στιγμές, συνθήκες, που έρχονται για μια φορά στη ζωή μας, που δεν τις αρπάζουμε, συχνά κυριευμένοι από κάποιον φόβο, και μένουμε με ένα πελώριο αν στο κεφάλι.
Συχνά, μπαίνουμε σε μία δαδικασία εκλογίκευσης του φόβου στην προσπάθειά μας να τον αποδομήσουμε και να δούμε τι κρύβεται από πίσω και τρέφει το φόβο. Πώς μπορούμε να τον κοντράρουμε και να τον νικήσουμε;
Φοβάσαι τα ύψη; Ή φοβάσαι μην πέσεις;
Φοβάσαι το σκοτάδι; Ή μήπως φοβάσαι αυτό(ν) που μπορεί να κρύβεται στο σκοτάδι;
Φοβάσαι να προσπαθήσεις; Ή φοβάσαι μην αποτύχεις;
Φοβάσαι να αγαπήσεις; Ή φοβάσαι μήπως πληγωθείς;
Φοβάσαι τον θάνατο; Ή μήπως φοβάσαι ότι δεν έζησες τη ζωή που ήθελες να ζήσεις προτού πεθάνεις; Ότι δεν εκμεταλλεύτηκες το χρόνο που είχες στη διάθεσή σου; Ότι δεν κυνήγησες αυτά που ήθελες περισσότερο στη ζωή σου; Ότι θα κοιτάξεις πίσω και θα δεις όλα όσα δεν είπες, δεν έκανες, δεν έζησες επειδή φοβήθηκες;
Έχουμε μάθει τόσο πολύ να ζούμε με φόβο που έχουμε ξεχάσει πώς είναι χωρίς αυτόν. Φοβόμαστε να είμαστε απόλυτα ο εαυτός μας και μάθαμε να τον κρύβουμε τόσο καλά από τους άλλους, μήπως δεν είμαστε αρεστοί και αποδεκτοί, που μάθαμε να κρυβόμαστε κι από εμάς τους ίδιους. Χαθήκαμε. Ξεχάσαμε ποιοι είμαστε ή θα θέλαμε να γίνουμε ή μπορεί και να μη μάθαμε ποτέ μας όλες τις πτυχές του εαυτού μας, ποιοι στ’ αλήθεια είμαστε και ποιοι θα μπορούσαμε να γίνουμε αν αξιοποιούσαμε το 100% των δυνατοτήτων μας.
Στην ουσία μάθαμε να φοβόμαστε τη ζωή. Το άγνωστο, το αύριο, τους ανθρώπους γύρω μας, τις προθέσεις που έχουν για μας κι οτιδήποτε παρεκκλίνει από την εικόνα που έχουμε πλάσει για τον εαυτό μας, τον κόσμο και το μέλλον. Οτιδήποτε μπορεί να μας ανατρέψει τα σχέδια, να μας δυσκολέψει, να μας ξεβολέψει, να μας επηρεάσει, να μας «ελέγξει» και να «καθορίσει» τις επιλογές μας, τη συμπεριφορά μας, τη ζωή μας. Φοβόμαστε την κριτική, τον κόσμο, το τι θα πουν οι άλλοι… Αν πουν.
Εν τέλει μάθαμε ποτέ τι είπε ο κόσμος; Και κυρίως γιατί είπε ό, τι είπε, εάν είπε; Κι ο κόσμος που λέει, όταν λέει, μάλλον θα έχει πολύ ελεύθερο χρόνο να ξοδεύει σχολιάζοντας το διπλανό και κάπως θα έχει αποπροσανατολιστεί. Η εστίασή μας, είναι ο εαυτός μας. Κανείς δεν πήγε μπροστά ασκώντας κριτικάροντας και διαβάλλοντας τους άλλους. Κι αν πήγε «μπροστά», σίγουρα δεν θα πάει μακριά.
Ο φόβος θολώνει την όρασή μας. Περιορίζει το οπτικό μας πεδίο και το εύρος των επιλογών μας. Μας τρώει, μας κυριεύει. Είναι σαν τη φωτιά. Όσο χώρο του δίνουμε τόσο εξαπλώνεται. Και μέσα του χάνονται όλα τα υπόλοιπα. Τα καταπίνει σιγά σιγά. Είναι πολύ λογικό να φοβόμαστε, ιδίως όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και καθημερινές προκλήσεις. Όταν έχουμε αναπάντητες ερωτήσεις και υποθετικά, καταστροφικά σενάρια να πλανώνται στο μυαλό μας.
Όμως, η αντιμετώπιση του φόβου είναι λιγότερο «οδυνηρή» από το να ζούμε μια ζωή μέσα στο φόβο. Οι φόβοι δεν εξαφανίζονται πάντα. Όμως αποδυναμώνονται. Και αντιλαμβανόμαστε ότι εμείς έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε κάτι για να τους χειριστούμε. Και πρώτα απ’ όλα να αποφασίσουμε. Όταν καθυστερούμε να κάνουμε μια επιλογή, έχουμε ήδη επιλέξει να στερήσουμε από τον εαυτό μας κάτι.
Πίσω από τους φόβους μας κρύβεται η προσωπική αίσθηση αδυναμίας και ανεπάρκειας. Πως κάτι θα μας συμβεί, κάτι θα γίνει, κάτι θα μας πουν ή θα μας κάνουν κι εμείς δεν θα τα αντέξουμε. Δεν θα μπορέσουμε να τα βγάλουμε πέρα. Δεν θα τα καταφέρουμε.
Δεν είμαστε αρκετά «ικανοί» στο να διαχειριστούμε ό, τι φέρει η ζωή στο διάβα μας. Αν ήξερες ότι μπορείς να αντιμετωπίσεις οποιαδήποτε δυσκολία προκύψει στη ζωή σου, τότε τι θα φοβόσουν; Μήπως τότε θα επέτρεπες στον εαυτό σου να πάρει περισσότερα ρίσκα; Το κόστος του φόβου είναι η ζωή που θα μπορούσαμε να είχαμε ζήσει. Αν…
Πηγή: https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopi